Tập 97

Đọc tập 97 có nhan đề: Cây đàn không đáy

Chuyên mục trạng và bạn: Đố vui

TRANH TREO TRÊN OÁCH

Dòng họ Phan nổi tiếng đương 'thời với nhiều danh sĩ, học giả như Phan Kính, Phan Huy Ôn, Phan Huy ích, Phan Huy Chú... Họ Phan còn có một tài nữ chưa từng được giới thiệu. Bà tên Phan Thị Toán,em gấi Thám hoa Phan Kính(,) (1713- 1761), là người tài sắc vẹn toàn và đoan trang mực thước, lúc nhỏ có theo đòi bút nghiên. Đã có lần chàng công tử Nguyễn Hữu Chỉnh<") con nhà phú thương làng Đông Hải, huyện chân Phúc (nay là huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An) nghe danh vượt sông Lam, tìm đến ra mắt. Lúc ngồi chơi trên bờ ao, khỏa chân xuống nước, nàng muốn thử tài công tử, bèn đọc:

Tẩy túc trì trung, ba động cửu thiên tinh đẩu (Nghĩa là: Rửa chân dưới ao, lay đông chín tầng tinh tú.)

Chàng Chỉnh đớ người không đối ngay được. Mãi đến lúc vào nhà, chợt thấy bức tranh sơn thủy ưeo trên vách, vội đáp lại rằng:

Quải đồ bích thượng, tận thu tứ hải sơn hà. (Nghĩa là: Treo tranh trên vách, thư về cả bốn bể non sông.')

Sau khi tiễn Chỉnh, cô Toán về chơi thôn Mật Thiết, xã Nguyệt Ao. Gặp người em họ của chị dâu là Nguyễn Thiếp, tức La Sơn phu tử, bèn kể lại câu chuyện đối đáp vừa qua, tỏ 'ý thích thú câu đối củá chàng trai huyện Chân Phúc. Nguyễn Thiếp gật gù khen hay, nhưng thâm thúý lưu ý cố gái: suy cho cùng, tranh dù gì cũng chỉ là một tờ giấy mà thôi!

Vốn thông minh mẫn tiệp, cô Tỏán hiểu ngay ý tứ sâu xa của Nguyễn Thiếp. Sau đó cô đã khéo léo khước từ mối tình của Chỉnh. Không lâu sau, Phan Thị Toán được triệu ra Thăng Long giữ chức Giáo thụ trong phủ Chúa, đến 16 năm. Lúc tuổi cao, bà về sống tại quê nhà cho đến lúc mất.

Cuộc đời Nguyễn Hữu Chỉnh diễn biến đúng như dự báo của La sơn phu tử Nguyễn Thiếp.